Kapoor in Berlijn

Martin Gropius Bau Berlijn

De eerste week van september is de week van onze trouwdag en traditie getrouw gaan we deze week nog altijd een weekje op (na)zomervakantie. Dit keer naar Berlijn; de stad die al heel lang op de planning stond, maar waar het maar nooit van leek te komen.

 

We huurden een appartement in Prenzlauer Berg. Verreweg de leukste buurt om te zitten met een kindje, bleek achteraf. De buurt is een paradijs voor kinderen en jonge ouders. Overal zijn parkjes, speeltuinen, terrassen en speelgoedwinkels met mooi speelgoed (uiteraard van hout). Alles in de buurt is duurzaam en biologisch. Er hangt een gemoedelijke rust en van toerisme is niet veel te merken.

 

Vanuit Prenzlauer Berg lopen we over Alexander Platz het centrum in (Mitte). Hier is het drukker, maar ook hier wordt het niet echt toeristisch. Bij Checkpoint Charlie wordt dat anders. Hier zijn veel mensen opzoek naar stukjes muur en iets wat herinnert aan Oost-Duitsland. Maar eigenlijk is dit er niet meer. Er staan twee Duitsers verkleed als Amerikaanse soldaten naast een nagebouwd checkpoint huisje waar je mee op de foto kan. Ook kan je op de foto met een stukje muur van 3 meter breed wat ze speciaal voor dit doel zo hebben behouden. Er zijn wat musea die wat beeldmateriaal uit de DDR-tijd tonen en uiteraard een Trabantjes museum.

 

Maar even verderop is de sfeer anders. We lopen het terrein van Topografie des Terrors op. Op het reusachtige grindveld bevindt zich een langgerekt monument wat de geschiedenis van Nazi-Duitsland vertelt. Juist op deze plaats, omdat hier vroeger de hoofdkwartieren van de Sicherheitsdienst, de SS en de Gestapo gevestigd waren. Mensen lopen geïnteresseerd langs de wal waarop aan de hand van foto's en tekst de geschiedenis verteld wordt. We lopen verder naar het enige gebouw wat er nog staat; daar waar ooit de Gestapo in had gezeten. Voor 1934 was dit de kunstnijverheidsschool van Berlijn. Nu zit er een tentoonstellingscentrum in; Martin Gropius Bau.

 

En je had je geen betere expositie op deze plek kunnen wensen! Als of het gebouw er voor gemaakt was; maar in zekere zin is dit omgekeerd. Een overzicht van ruim 70 werken van Anish Kapoor vulde de zalen. Waarbij het centraal gelegen atrium opgevuld werd door een enorme installatie; Symphony for a beloved sun. Vier reusachtige lopende banden dragen roden blokken was (wat de associatie met gestold bloed oproept) naar een enorme rode cirkel in het midden van de ruimte. Maar de blokken bereiken de cirkel nooit omdat ze te pletter vallen op de koude grijze vloer. Gedurende de tentoonstelling veranderd de installatie voortdurend omdat de zee van rode was zich als maar verder uitbreid. Dit zelfde thema zien we terug in de andere werken van Kapoor. Spiegelende vlakken gaan een interactie aan met de toeschouwer. Door de beweging van de bezoeker in de ruimte en de veranderingen in lichtinval veranderen de opgestelde objecten terwijl je ze bekijkt.

Een ander hoogtepunt van de expositie is Shooting into the corner, waarbij grote blokken was onder hoge druk met een kanon een hoek van de ruimte ingeschoten worden. Ook dit werk veranderd naarmate de tentoonstelling vordert. We zijn getuigen van het afschieten van een blok (dit gebeurd op willekeurige momenten gedurende de tentoonstelling en je moet dus een beetje geluk hebben, maar dat geluk hadden we). Met een grote knal ramde het blok zich in de was-massa die al tegen de muur geplakt zat. Het levert een bizar beeld op, wat zeker op een terrein als Topografie des Terrors niet los gezien kan worden van de geschiedenis van Duitsland en de stad waarin de installatie opgesteld is.
Dit is dan ook meteen de kracht van het werk van Kapoor. De installaties vullen de ruimtes aan. Ruimtes die op zichzelf al indrukwekkend zijn worden door het werk gecompleteerd. Het bindt heden en verleden en laat je op een andere manier naar de wereld kijken.

Shooting into the corner

Terecht behoort Anish Kapoor (1954-heden) tot een van de belangrijkste beeldenkunstenaars van dit moment. De oorspronkelijk uit Bombay afkomstige Britse beeldhouwer weet keer op keer installaties te realiseren waar je perplex van staat. Van een enorme glimmende boon in het centrum van Chicago tot de Arcelor Mittal Orbitt (een toren van ruim 115 meter hoog die doet denken aan een vreemd gevlochten en gebogen Eifeltoren) naast het olympisch stadion in Londen. En nu dan Symphony for a beloved sun in Berlijn. Keer op keer verandert hij de ruimte zonder deze echt geweld aan te doen (ondanks het dominante overweldigende karakter van het werk). Kapoor maakt indruk, maar vult tegelijkertijd aan en beïnvloed je perceptie van de werkelijkheid.

Na het bezoek vervolgen we onze tocht door de stad. Ik denk aan het beeld van Shooting into the corner en ineens maken de kapot geschoten beelden voor het Martin Gropius Bau en de honderden kogelschoten die de muren van de Berlijnse vooroorlogse gebouwen nog meer indruk.

Voor het Martin Gropius Bau met honderden kogelgaten

Tip van de dag: Als je de kans krijgt om een expositie van Kapoor te bezoeken; geen moment twijfelen! Helaas mag je in de expositieruimtes niet fotograferen (echt mooi kreeg ik shooting into the corner er dan ook niet op met mijn i-Phone vanonder mijn arm ;)). Zelf maar gaan kijken dus!