Rotterdamse stoeltjes: DEEL I: Shaker chair door Joep van Lieshout

Shaker Chair - AVL

Het mooie van verzamelen is dat er binnen een verzameling altijd ruimte is voor "sub"-verzamelingen. Verzamelingen van items binnen de verzameling. Een van de mooiste voorbeelden is de klokken verzameling binnen de Meentwijck collectie van Dirk Nienhuis, maar vrijwel alle verzamelaars hebben wel zo'n verzamelingetje binnen hun verzameling. Zelf had ik al een aardige verzameling Lanooy en Chris van der Hoef aardewerk binnen mijn verzameling en ook het aandeel Scholten & Baijings objecten is de laatste maanden explosief gestegen, maar dit zijn dingen die aan een ontwerper gekoppeld zijn en niet zo zeer aan een onderwerp. Maar met de komt van de Dependance heb ik een nieuwe sub-verzameling bedacht; stoeltjes! En dan alleen stoeltjes door Rotterdamse ontwerpers.

Eerste in de reeks is de Shaker chair van Joep van Lieshout. Het stoeltje werd in 1999 in productie genomen door Lensvelt en door Moooi. Beide designmerken hebben de stoel bij een groter publiek bekend gemaakt, maar Joep van Lieshout heeft ze nooit om die reden ontworpen. Dat zou ook totaal niet in de aard van de kunstenaar passen. Joep ontwikkeld dingen in een bredere context met een verhaal en een visie en niet voor de massa, maar wat is dan het verhaal achter de Shaker chair… Dat is natuurlijk de eerste vraag die rijst als je het vreemde "naar achter hellende" stoeltje ziet.

Gelukkig komt Joep van Lieshout uit Rotterdam, waardoor een (semi) toevallige ontmoetingen wel makkelijker te realiseren is. Op een van mijn vele fietstochtjes naar de Keileweg en het MUNDO-terrein was hij daar opeens. De zwarte Saab stopte op het terrein van het nabij gelegen Kunstencomplex en Joep stapte uit. Na een korte rondleiding door de werkplaats moest Joep weer verder, maar ik had hem gesproken; een goede eerste stap. De tweede ontmoeting volgde een goede twee maanden later in DordtYart (Dordrecht) waar Joep een lezing hield over zijn werk. Joep liet veel foto's zien van heel vroeg en recent werk en flitste daarbij door de tijd heen. En ergens eind jaren '90 schoot daar opeens de Shaker Chair voorbij. Waar komt de stoel van daan... Hier het verlossende antwoord:

De Shaker Chair is vernoemd naar een Engelse religieuze gemeenschap die eind 19de eeuw in het noorden van Amerika was gaan wonen. De communie leefde volledig autarkische en maakte ook al hun meubelen zelf, welke in die tijd zeer modern waren en gekenmerkt werden door soberheid en functinaliteit met een architecturaal karkter en vrijwel geen decoratie. Joep van Lieshout ontwierp de stoeltjes voor zijn instalatie "the Good, the Bad and the Ugly" in 1998. "the Good, the Bad and the Ulgy" was een opdracht voor The Walker Art Center in Minneapolis. Zij vroegen Atelier van Lieshout (AVL) een mobiel "Art centre" te ontwerpen, waarmee ze naar achterstandswijken en scholen konden reizen om op die manier de kunst dichter bij deze kinderen te brengen. AVL vond dit een goed idee onder die voorwaarde dat er ook een plaats zou zijn voor de "donkere" kant in het ontwerp. De instalatie werd uiteindelijk gevormd door een grote trailer van aluminium "the Good" die na zijn rondreis terug kon keren naar "the Bad". "The Bad" was een groot zwart houte huis. Het model van het huis is ontleend aan de hut van Theodore John (Ted) Kaczynski (beter bekend als de UNABOMBER) die vanuit zijn schuilplaats meerdere bomaanslagen voorbereidde. In "the Bad" van Joep van Lieshout woonde dus ook de "donkere" slechte dingen. Zo bevond zich in "the Bad" een bommenfabriek en een ruimte om kinderen in te martelen. In het huis stonden uiteraard ook stoelen; the shaker chairs. "mensen moeten toch ergens op kunnen zitten" aldus Joep van Lieshout.

Nu staan er dan vier Shaker chairs in de dependance en ik denk dat ik de bommenfabriek en kindermartelruimte maar achterwege laat. De stoeltjes zijn zelf al martelwerktuig genoeg. Ze zien er leuk uit, maar zitten doen ze voor geen meter. De leuning is te laag waardoor je er niet tegen aan kunt zitten zonder de scherpe bovenrand in je onder rug te voelen snijden. Maar gelukkig gaat het bij stoelen ook om het ontwerp en niet om het zitgemak ;)

The Good - Keileweg Rotterdam

Tip van de dag: Eens een keertje naar de Keileweg fietsen. Niet alleen heb je dan een kans op een ontmoeting met Joep van Lieshout. Ook "the Good" is daar nog te bewonderen. De oude trailer staat nu langs het oude loods waar het vroege ALV lokatie was (voor de verhuizing naar het MUNDO terrein)

Detail: Uiteraard kan een blog over Joep van Lieshout niet anders dan in het door hem verkozen meest eenvoudige lettertype Arial, omdat alle andere lettertypes te veel af zouden leiden van de context

Waar Dutch design begon: DEEL I: Cees Braakman en Pastoe

Cees Braakman - Pastoe FM08

Als je een punt aan zou moeten wijzen waar modern design begint is dat ergens aan het eind van de jaren 30. De Art Deco en Art Nouveau/Jugendstil hebben hun beste tijd gehad en het Modernisme heeft een andere toon gezet. Een toon waarvan de klank met name bepaald wordt door de toegenomen industrialisatie. Er komen steeds meer en steeds ingewikkeldere machines die grootschalige productie mogelijk maken. Maar deze producten moeten wel ontworpen worden en dus moeten er "designers" opgeleid worden. Wat voorheen het gebied was van architecten die door ambachtslieden op kleine schaal meubels lieten vervaardigen, werd steeds meer het terrein van industrieel ontwerpers die grootschalige producties in gespecialiseerde fabrieken verwezelijkten. Het ontwerpen van een functioneel meubel wordt een vak.

En Nederland doet het goed op design gebied. Zo goed zelfs dat we er wereld beroemd om zijn. Dutch design is sinds eind jaren 90 een zeer succesvol "merk" geworden wat staat voor innovatieve, onconventionele ontwerpen (vaak met een humoristisch of speels accent). Met de internationale erkenning voor het werk van ontwerpers als Maarten Baas, Studio Job, Hella Jongerius, Scholten en Baijings en Marcel Wanders, is Nederland niet meer weg te denken van het hedendaag design toneel. Toch ligt de basis van dit succes jaren voor de introductie van de term Dutch Design. Het is dan ook geen verrassing dat er voor de ontwerpers en verwante labels uit het verleden steeds meer aandacht en erkenning komt. Labels als Artifort, Gelderland, 't Spectrum, Gispen, de Ploeg en Pastoe omarmen nieuwe succesvolle ontwerpers als Scholten en Baijings, Bertjan op en Richard Hutten, maar kijken ook terug op wat ze in het verleden hebben neer gezet. Pastoe deed dit vorig jaar nog met een grote expositie in de Kunsthal ter gelegenheid van hun 100 jarig bestaan.

Speciale aandacht, in dit kader, verdient Cees Braakman. De innovatieve ontwerpen van Cees Braakman zijn crusiaal geweest voor het ontstaan van design in Nederland. Cees Braakman (1917-1995) begon als 17 jarige jonge man in de fabriek waar zijn vader voor de tweede wereld oorlog al bedrijfleider en ontwerper was. Na de oorlog was er echter niet veel meer over van de "Utrechtse Machinale stoel- en meubelfabriek" UMS. De naoorlogse jaren waren dan ook moeizaam, maar in 1948 kwam hier verandering in. Cees Braakman kwam terug van zijn studiereis naar Amerika waar hij o.a. de fabrieken van Herman Miller bezocht had. Hier had hij technieken gezien om multiplex te buigen gezien en te verwerken in meubels. Geïnspireerd door de meubelen van Charles Eames begon Braakman aan een nieuwe meubellijn onder een nieuwe naam UMS Pastoe. De invloed van Eames is goed terug te zien in een aantal ontwerpen van Braakman, maar toch heeft zijn werk weldegelijk een duidelijk eigen karakter. M.n. de Japanse serie, de CB (beukenhout serie) en de FM serie behoren tot een van zijn succesvolste ontwerpen. Ook heeft Cees Braakman in samenwerking met TOMADO (van der Togt Massa Artiekelen Dordrecht) een zeer succes volle serie stoelen in draadstaal gemaakt. De meubelen van Braakman zijn dan ook erg populair en worden wereldwijd verzameld. In 2007 werd er in Londen nog 4200 pond voor een dressoir uit de Japanse serie betaald. Ik kocht twee stoelen uit de FM serie via marktplaats. De stof was versleten en de verkoper had ze bij het grofvuil willen zetten. De oude kapotte stoeltjes van zijn ouders hoefde dan ook niet veel te kosten zei hij...

Tip van de dag: Het Pastoe boek kopen en goed doornemen. En goed op blijven letten. Veel mensen doen Pastoe meubelen weg omdat ze makkelijk beschadigd raakte en kinderen vaak niet weten wat ze met die oude "troep" van hun ouders moeten, maar meubels zijn vaak gemakkelijk op te knappen en ook in slechte staat vaak veel meer waard dan je ooit gedacht had.