Lanooy in glas

Leerdam Unica A7 - Chris Lanooy

Toegegeven; ik schreef er al eens een verhaal over en inderdaad niet 1x. De blogs over Chris Lanooy vormen zo goed als het begin van een boekwerk over een van de eigenzinnigste kunstenaars van het interbellum. Hoewel Lanooy ter nauwer nood het concentratiekamp Amersfoort overleefde, werd Lanooy niet oud en overleed hij op 66-jarige leeftijd in het voorjaar van 1948 te Epe. Het belangrijkste gedeelte van zijn oeuvre maakte hij dan ook in de jaren tussen de eerste en tweede wereldoorlog. Hoewel Lanooy opgeleid werd als plateelschilder bestaat het belangrijkste deel van zijn oeuvre uit "vrij keramische werk". “Vrij” wil zeggen dat Lanooy dit werk in eigen beheer naar eigen inzicht en ontwerp maakte, en niet direct aan een fabriek verbonden was. Toch zijn er twee fabrieken waar Lanooy grote sporen achtergelaten heeft; plateelbakkerij Haga in Purmerend en glasfabriek Leerdam.

Over de laatste zal het vervolg van deze blog gaan. Want hoe kwam Lanooy daar en wat was het doel van de glasfabriek om een pottenbakker aan te trekken? Beide vragen zijn eenvoudig te beantwoorden. Lanooy werd in 1918 in dienst gevraagd van de Glasfabriek. Lanooy was toen al een zeer gerespecteerd en bekend kunstenaar. Zijn werk werd door heel Europa en tot in Amerika toe tentoongesteld. H.P. Bremmer en mw. Kröller-Müller behoorde tot trouwe bewonderaars/verzamelaars van zijn werk. P.M. Cochius werd in 1912 directeur van de Glasfabriek en was opzoek naar vernieuwing in kleur, vorm en techniek. Lanooy werd in eerste instantie gevraagd om glas te beschilderen, maar al snel ging Lanooy over tot het ontwerpen van eigen modellen.

Zoals we Lanooy kennen, deed hij dit op eigenzinnige en expressieve wijze. Lanooy hield van het experiment. Als zelfstandig pottenbakker werd hij bekend door zijn abstracte decors in prachtige glazuren. Dit wilde hij ook in glas en begon daarom met het produceren van Unica glas. De objecten (veelal vazen en schalen) kenmerken zich door het robuuste karakter. Als we ze vergelijken met die van Andries Dirk Copier zijn de Unica's van Copier over het algemeen sierlijk en verfijnd, waar die van Lanooy een expressief en soms haast explosief karakter hebben. De meeste vazen zijn donker van kleur en nauwelijks transparant. Zwart is bijvoorbeeld geen ongebruikelijke kleur. Ook zijn er veel unica's bekend waarin veel gekleurde stukken glas versmolten zijn. Maar zijn meest populaire en meest gezochte unica's zijn de ossenbloed rode exemplaren. Dit heeft uiteraard een reden; niet alleen zijn ze prachtig van kleur, maar de kleur was destijds zeer moeilijk te maken. Het was dan ook een van de andere hoofdredenen om Lanooy in Leerdam te houden. Lanooy experimenteerde veel om de optimale condities te vinden om een diep rode en oranje kleur te ontwikkelen. Dit lukt uiteindelijk door goud aan glas toe te voegen en dit tijdens het bewerkingsproces geruime tijd op 500-700 graden te houden. Door contact met zuurstofatomen wordt dit goud uiteindelijk rood van kleur. Het mooie van sommige van deze rode unica;s is dan ook dat je er nog altijd goud in terug ziet, wat het glas een nog meer bijzondere gloed en uitstraling geeft.

Een prachtig voorbeeld hiervan is de rode unica A... die Lanooy in 1926 maakte. Naast goudluster is de vaas eveneens bedekt met een uitgebreid tin craquelé patroon. Deze decoratietechniek werd ontwikkeld door A.D. Copier en Chris Lebeau. Door warm glas in tin te dopen en vervolgens uit te blazen ontstond er een craquelé patroon wat later veelvuldig toegepast zou worden voor de decoratie van unica's, serica's en zelfs enkele gebruikersglas-series.

In 1928 stopte Lanooy zijn werkzaamheden voor de glasfabriek. Na deze periode maakte hij enkel nog schilderijen en keramiek vanuit zijn eigen atelier in Epe.

 

Waar Dutch design begon: DEEL II: de slaapbank van Martin Visser

Slaapbank - Martin Visser voor 't Spectrum

In de reeks over Dutch design klassiekers mag de Slaapbank van Martin Visser natuurlijk niet ontbreken! De bank behoord tot een van de succesvolste ontwerpen van het design uit de jaren '60 en wordt nog steeds geproduceerd en verkocht. Ik kocht de bank voor in de Dependance. Ik heb eerder een model van de bank gehad met armleuningen aan weerszijden, maar heb dit keer voor de klassiekere en strakkere variant gekozen.

 

De bank is in 1958 door Martin Visser ontworpen voor 't Spectum (Bergeijk). 't Spectum werd in 1941 opgericht als dochteronderneming van weverij de Ploeg, zodat er zo veel mogelijk mensen aan het werk gehouden konden worden gedurende de WOII waardoor zij niet naar de Duitse werkkampen uitgezet konden worden. Na de oorlog ontwikkelde hebt bedrijf zich echter verder tot een zelfstandige onderneming. Omdat er aan een gedege collectie gedacht werd, moest hiervoor ook een waardige ontwerper aan getrokken worden. Martin Visser werd uiteindelijk in 1954 voor deze taak gevraagd. Martin Visser was eigenlijk opgeleid tot waterbouwkundige, maar ontwierp daarnaast meubelen voor die tijd voor de Bijenkorf, waar hij ook etaleur en chef-inkoop was.

 

De ontwerpen van Martin Visser voor het spectrum waren direct een groot succes. Hij ontwierp ze in de geest van 't spectrum en het na-oorlogse Nederland. De meubels moest ambachtelijk vervaardigd zijn, maar bovendien functioneel minimalistisch waarbij zo weinig mogelijk materiaal gebreukt hoefde te worden. Al deze facetten zie je terug in de bank. Ooit als slaapbank ontworpen; waar de afkorting BR: bank/rusten nog naar verwijst; maar die vrijwel door niemand als zodanig gebruikt wordt.

 

Van de bank zijn meerdere varianten bekend. Uit de vroege jaren stampt de bank met een hoekig zwart of grijs gespoten profiel die tot 1974 in productie was. De bank is bekend onder het nummer BR 53. Daarnaast werd de BR 02.7 uitgegeven met een verchroomd buizenvreem. Hoewel de variant met het hoekige onderstel beter verkocht werd, is de BR 02.7 nooit uit productie genomen. Er bestaan modelen met arm leuningen, maar de klassiekers hebben dit niet. Mocht je toch ergens je arm op willen leggen dan kan je er een kubusvormig armkussen bij kopen welke gemakkelijk tussen de leuning en het zitvlak te klemmen is. De banken werd bekleed met stoffen van weverij de Ploeg waar het 't spectrum uiteraard nog wel nauwe banden mee onderhield. De bank wordt nog altijd veel verkocht, zowel nieuw bij de betere interieurzaken als in vintage design winkels. Ik kocht de oude vintage variant met het hoekige frame. Wel is er nieuwe stof op gegaan. Uiteraard van de Ploeg, want ook de weverij heeft alle crisisperiodes doorstaan en is nog altijd vol in bedrijf.

 

Martin Visser is helaas in 2009 overleden, maar zijn ervenis is groot. Niet alleen liet hij een serie Dutch design klassiekers achter. Ook liet hij een enorme kunstcollectie na waarvan 400 werken in het Kröller-Müller onder gebracht zijn. Zijn huis, ontworpen door Gerrit Rietveld, is omgedoopt tot rijksmonument en bevat ook de nodige kunstschatten (waaronder de tuintrap door Sol LeWitt). Ook was Martin Visser korte periode hoofdconservator van de afdeling Moderne kunst in het Boijmans te Rotterdam waar hij vele aankopen en tentoonstellingen realiseerde.

 

Tip van de dag: eens een nachtje op de BR slapen. Ligt best lekker voor een bank ;)