Johan van Reede

Figura - 1964

Waar is Johan van Reede gebleven... Een vraag die niet veel mensen zich meer lijken te stellen. Net als veel kunstenaars uit zijn tijd lijkt Johan van Reede van de aardbodem verdwenen te zijn. Als hij nog leeft zou hij nu 91 jaar zijn. Tot op heden weet ik het niet en niemand die het mij kan vertellen. De informatie is schaars en berichten tegenstrijdig. De tijd is weerbarstig en laat soms niet veel heel van mensen en dingen die zij ooit maakte. Zo zijn er al verschillende monumentale werken van de jaren-60 kunstenaars-generatie uit Rotterdam tegen de vlakte te gaan. Afgelopen maand verdween er nog een wandmozaik van Jan Bezemer en binnen 2 jaar zal het oude Dijkzigt (Erasmus MC) gesloopt worden waarbij er 4 monumentale wandschilderingen tegen de grond gaan, waaronder een prachtig werk van Johan van Reede.

 

Veel aandacht voor de Rotterdamse kunstenaars is er nooit geweest. Na de oorlog lag de stad in puin en hoewel er tijds de wederopbouw veel kunst verwerkt werd in de nieuwe gebouwen heeft de vrije beeldende kunst nooit echt in de schijnwerpers gestaan. Het was Amsterdam of Den Haag; CoBrA, het Stedelijk, de NUL-beweging, Jan Cremer en nieuwe Haagse school. Overal leek het te gebeuren behalve in Rotterdam.

 

Maar in deze stilte werd er hard gewerkt. Rotterdam telde vele kunstenaarsverenigingen die gezamelijk een duidelijk Rotterdams karakter aan hun kunst wisten te geven. Een van deze kunstenaars was Johan van Reede.

Johan van Reede begon als decor-schilder in het bedrijf van zijn vader. Maar al snel besloot hij naar de academie te gaan. In eerste instantie volgte hij lessen aan de avondacademie, zodat hij zijn opleiding met werk kon combineren. Maar na het uitbreken van de oorlog besloot Johan van Reede naar de dagopleiding over te stappen, net als veel andere collega's (o.a. Kees Franse). De academie bood bescherming. Leerlingen die op de dagopleiding zaten liepen minder kans om opgepakt te worden en naar Duitsland gestuurd te worden. Toch sloeg voor Johan van Reede het noodlot toe. Ondanks dat hij niet in het verzet zat werd hij toch opgepakt en op transport naar Duitsland gezet. Johan van Reede wist te ontkomen, maar leefde tot het eind van de oorlog een zwervend bestaan, waarbij hij in de Duitse bossen moest zien te overleven en meerdere keren onder moest duiken.

Na de oorlog ging Johan van Reede terug naar de academie waar hij maar moeilijk zijn draai kon vinden. Ontzet door het contrast van zijn oorlogservaringen en de schijnlijk onbezorgdheid van de jongere generatie leefte Johan van Reede een leven langs de zijlijn. Veel contact met andere Rotterdamse kunstenaars had Johan van Reede niet. Hij kende ze wel en nam ook deel aan verschillende groepstentoonstellingen en was lid van werkgemeenschap grafische kunst Rotterdam/ARA, maar altijd hield hij zich afzeidig.

 

Toch verdient Johan van Reede een prominente plek binnen de Rotterdamse kunstgeschiedenis. Juist door zijn solistische houding en zijn indrukwekkende levensloop vult hij een plek die niemand anders in kan nemen. Ik kocht een schilderij van hem uit 1964; Figura. Het werk toont een figuur in al zijn rauwheid en weerbarstigheid. Een man die getekend lijkt door het leven. Een man die heeft moeten overleven in de bossen van Duitsland. Een man die de ander nooit meer echt los heeft kunnen zien van de wreedheden waartoe mensen instaat zijn. Een man die zijn gelijken niet meer leek te kunnen vinden; Johan van Reede.  

 

Tip van de dag: Bezoek nog snel een keer het Erasmus MC voor de prachtige muurschilderingen die binnenkort verloren zullen gaan. Er is naast een schitterend werk van Johan van Reede ook nog een schildering van Dolf Henkes, Kees Franse en Louis van Roode te zien.