Zoekt en gij zult vinden

Eindelijk is het dan gelukt! Ik heb een cactuspot gevonden! En wat voor één! Jaren heb ik er op gewacht. De graniver cactuspotten zijn één van de bekendste ontwerpen van Andries Dirk Copier voor Glasfabriek Leerdam. Maar omdat ze zo bekend zijn, worden ze veel verzameld. Ze zijn zeer schaars en zeer gewild en dat is nooit een goede combinatie. De prijzen voor cactuspotten rijzen dan ook de pan uit. Ter vergelijking: de potjes staan op een losse onderschotel en werden destijds los verkocht. Het schoteltje kostte zo'n 10 cent en het potje 25 cent; 0,75 cent (in guldens dus). Tegenwoordig betaal je op een veiling als Botterweg auctions 700-900,- euro voor de combinatie (in wat is art nouveau en art deco waard staan ze zelfs voor 1300-1500 euro!).  

Wat maakt de cactuspotjes nou zo begeerlijk? Daar zijn verschillende verklaringen voor. De potjes zijn een ontwerp van Andries Dirk Copier. Copier (1901-1991) is de meest bekende glaskunstenaar/vormgever die we in Nederland gehad hebben. Hij ging op jonge leeftijd in de fabriek werken als assistent werkman op de ets-afdeling, waar het reclame materiaal vorm gegeven werd. Hier ontdekte directeur P.M. Cochius het talent van Copier. Hij stuurde Copier naar de Rotterdamse Academie voor beeldende kunst, waar hij les kreeg van Jac. Jongert (die ook glas ontwierp zie eerdere blog). In 1923 ontwierp Copier zijn eerste vazen en serviezen voor Glasfabriek Leerdam. Deze waren vaak sierlijk van vorm en verwezen naar natuurlijke vormen zoals bijv. zijn eerste servies Smeerwortel, waarvan de kelk de vorm van een smeerwortelbloempje heeft. Maar in zijn later werk zie je steeds vaker primaire vormen terug. In 1928-1930 ontwerp hij een serie kubus, cilinder en bolvazen. En uit deze jaren stammen ook de cactuspotten. Er zijn cilinder-vormige potten, maar dus ook deze vierkanten variant. De vierkanten potten zijn uit 1929 en zijn ontworpen in een serie van drie. Rood, geel en blauw op zwarte onderschotels; in de stijl van De Stijl. Copier werd erg geïnspireerd door de nieuwe bouwkunst en de werken van Theo van Doesburg en Piet Mondriaan. (Later laat betrekt hij dan ook met zijn gezin een door Rietveld ontworpen huis in Den Dolder). Door dat de potten zo Stijl-echt zijn hebben ze museale waarde en staan ze in alle boeken die over Art Deco in Nederland geschreven zijn. Een belangrijk ontwerp in zijn oeuvre dus.
Een andere reden dat Cactuspotten zo veel waarde hebben, zit hem in feit dat de potten uit twee losse delen bestaan. En zo als het vaak gaat; er breekt wel eens wat, raakt wel eens wat kwijt of ze werden zonder onderschotel gekocht, wat een complete set extra bijzonder maakt. Ter vergelijking een pot zonder schotel brengt net 250 euro op (met een beetje geluk). Voor andere Leerdam stukken, die uit twee delen bestaan, geldt min of meer het zelfde (Chris Lebeau heeft bijvoorbeeld ook veel vazen uit twee stukken ontworpen. Niet te vinden en niet te betalen).
En dan nog een laatste weetje. Cactuspotten werden in Graniver vervaardigd. Dit is ook glas, maar in een bijzondere vorm. Het is een soort van glas-pasta; glas werd heel fijn gemalen en daarna gegoten. Het lijkt dus haast wel massief aardewerk maar dat is het dus niet.

En dan nog wat over cactussen. Want vele zullen zich misschien afvragen; waarom cactussen? Rond 1900-1930 was er een toename in interesse voor allerlei "nieuwe" onderwerpen. Veel van deze interesses kwamen voort uit theosofische gedachten. Het gaat misschien wat ver om het volledige gedachtegoed van de Theosofie uit te leggen komen, maar dit vat het wel redelijk samen "Theosofen gaan bij het zoeken naar een beter begrip van de werkelijkheid en naar de waarheid achter de uiterlijke verschijnselen uit van de aanname dat bewustzijn vooraf gaat aan de manifestatie. (wiki-pedia)". Bekende Theosofen uit die tijd waren Berlage, de Bazel en P.M. Cochius en deze waren allen verbonden aan Glasfabriek Leerdam. Veel van deze mensen hielden hele verzamelingen cactussen bij (maar ook vetplanten, zoet en zoutwater aquaria ect.). En daarvoor moesten natuurlijk potjes ontworpen worden. Ik heb nog altijd de hoop dat ik ooit een oude man tegen kom die zijn volledige cactuscollectie met potjes en al weg doet. Deze potjes staan op een schoteltje zodat je ze van onderwater kan geven (cactussen krijgen geen water van boven in een woestijn). Onderin het potje zit een klein gaatje waardoor de cactus het water op kan zuigen. Om je cactus goed te verzorgen is kennis essentieel. Verkade gaf daarom in de zelfde jaren verzamelalbums uit waarin je plaatjes kon sparen van verschillende soorten cactussen (maar dus ook van vetplanten ect.). Hier staat in hoe je het best voor je cactus kunt zorgen.

Tip van de dag: Dan nog de titel-verklaring van deze blog: Ik vond het potje dus bij een inboeldhandelaar. En kunst/antiek-handelaren zeggen altijd dat je op rommelmarkten en in kringloopwinkels nooit meer wat vindt, maar dat is weer eens niet waar gebleken. Dus zoekt en gij zult vinden! Echt waar: goed zoeken wordt beloond.